SIGMA-onderzoek brengt mentale gezondheid van jongeren in kaart.

Geen blijvende stijging in psychische klachten door coronamaatregelen

Uit het onderzoek blijkt dat het aantal jongeren met psychische klachten niet is gestegen ten opzichte van de periode voor de pandemie. Hoewel er tijdens de pandemie tijdelijk meer depressieve gevoelens werden gemeld, is het niveau van psychische klachten nu weer vergelijkbaar met de tijd vóór corona. Dit wijst erop dat jongeren over het algemeen veerkrachtiger zijn dan eerder gedacht. Ook andere studies in het buitenland bevestigen dit beeld.

Een zorgwekkend hoog aantal jongeren ervaart nog steeds mentale klachten

Ondanks deze positieve conclusie blijft de mentale gezondheid van jongeren een punt van zorg. 1 op de 5 jongeren ervaart nog steeds matige tot ernstige psychische klachten, en bij kwetsbare jongeren is dit aantal zelfs verdubbeld. Jongeren rapporteren gevoelens van nervositeit, ergernis, en eenzaamheid, zelfs wanneer ze in gezelschap verkeren. Bovendien heeft 1 op de 4 jongeren zichzelf al eens verwond, vaak om emotionele pijn te verzachten. Dit benadrukt de noodzaak om jongeren te ondersteunen in het vinden van gezondere manieren om met emoties om te gaan.

Kwetsbare jongeren lopen een hoger risico

Het onderzoek toont aan dat jongeren in kwetsbare situaties, zoals zij met een migratieachtergrond of die opgroeien in armoede, een aanzienlijk hoger risico lopen op ernstige psychische klachten. In deze groep is het aantal jongeren met matige tot ernstige klachten zelfs vier keer hoger dan bij de algemene populatie. Dit onderstreept de noodzaak om deze jongeren specifiek te ondersteunen en hen toegang te bieden tot passende hulp.

De cruciale rol van ouders en opvoeding

Het onderzoek benadrukt ook dat ouders een belangrijke rol spelen in de mentale gezondheid van hun kinderen. Jongeren die emotionele steun en aandacht krijgen van hun ouders hebben vaker een goede mentale gezondheid. Ook steun in andere omgevingen, zoals op school en daarbuiten, is van groot belang. Leerkrachten kunnen hierin een essentiële rol vervullen als vertrouwenspersoon en bron van ondersteuning. Scholen kunnen bijvoorbeeld aandacht besteden aan het versterken van de veerkracht van jongeren door hen te leren omgaan met stress en negatieve emoties.

Sociale contacten als buffer tegen psychische klachten

Een ander positief inzicht uit het onderzoek is de belangrijke rol van sociale contacten. Jongeren die goed ontwikkelde sociale vaardigheden hebben en sterke banden met vrienden onderhouden, rapporteren minder mentale klachten. Verrassend genoeg kunnen ook online sociale contacten een positief effect hebben op het welzijn van jongeren. Het onderzoek wijst erop dat jongeren die online met vrienden communiceren, vaak positieve emoties ervaren. Fysieke ontmoetingen blijven echter het meest effectief voor het verbeteren van het welzijn.

Behoefte aan een meer geïntegreerde aanpak in de geestelijke gezondheidszorg

Hoewel het onderzoek laat zien dat jongeren veerkrachtiger zijn dan gedacht, blijft het moeilijk voor jongeren met ernstige problemen om de juiste hulp te vinden. De geestelijke gezondheidszorg is nog te versnipperd, waardoor veel jongeren te lang moeten wachten op hulp. De onderzoekers pleiten voor een meer geïntegreerde aanpak en suggereren zelfs de invoering van een minister van mentaal welzijn of een nationale commissaris voor geestelijke gezondheid.

Conclusie: veerkracht, maar ook nood aan betere zorg

Hoewel het geruststellend is dat de coronapandemie geen blijvende schade heeft veroorzaakt aan het mentale welzijn van jongeren in Vlaanderen, blijven er zorgpunten. De hoge prevalentie van mentale klachten onder jongeren en het gebrek aan snelle toegang tot hulp onderstrepen de noodzaak voor een betere, toegankelijke geestelijke gezondheidszorg. Tegelijkertijd biedt het onderzoek een positief perspectief op de veerkracht van jongeren en de kracht van sterke sociale banden, zowel offline als online.